Günlük konuşmalarımızdan tutunda bir çok şirket yöneticisinin konuşmalarına bakın, “kalite” hepsinde sık sık kullanılan bir kavramdır. Bu kavrama biraz daha yakından bakarak tarihsel gelişimine göz atalım istedim. O halde yazıyı okumaya geçelim hemen. [i.a.]
Kalite Kavramı
Kalite çok geniş, içerikli bir kavram olduğundan genel bir tanım yapmak oldukça zordur. Kalitenin tanımı; yapacak kişiye göre değişir. Aşağıda dünya çapındaki kuruluş ve uzmanlar tarafından yapılmış olan kalite tanımları görülmektedir.
Kalite, bir ürün ya da hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerinin toplamıdır (ISO 8402).
Kalite, bir mal ya da hizmetin belirli bir gerekliliği karşalayabilme yeteneklerini ortaya koyan karakteristiklerin tümüdür (Amerikan Kalite Kontrol Derneği – ASQC).
Kalite, bir malın ya da hizmetin tüketicinin isteklerine uygunluk derecesidir (Avrupa Kalite Kontrol Organizasyonu – EOQC).
Kalite, bir ürünün gerekliliklere uygunluk derecesidir (P. Crosby).
Kalite, kullanıma uygunluktur (J. M. Juran).
Kalite, ürünün sevkiyattan sonra toplumda sebep olduğu en az zarardır (G. Taguchi).
Kalite kavramını genel olarak bir tanım altında toparlamak gerekirse; “müşteri isteklerini önceden tahmin ederek, müşteri beklentilerinin ötesine geçmek, ürünün doğal yaşamı boyunca müşteriyi memnun etmek” tir.
Kalite Kavramının Tarihsel Gelişimi
Kalite kavramı aslında yeni bir kavram değildir. Bütün kavramlarda da değindiğimiz gibi çok eski zamanlardan beri var olan bir olgudur.
Kalite ile ilgili ilk yaptırımı İ.Ö. 2150 tarihli Hammurabi Yasası’ndaki şu maddede görüyoruz:
“Bir inşaat ustasının inşa ettiği bir ev, ustanın yetersizliği ve işini gereği gibi yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin ölümüne yol açarsa, o usta öldürülecektir.”
İ.Ö. 1450 yılında eski Mısır’da ise muayene görevlilerinin taş blokların yüzeylerinin dikliğini telden oluşturdukları bir araç ile kontrol ediyorlardı.
13.Yüzyıl boyunca gelişen Çıraklık ve Esnaf Loncalarında da ustalar, hem eğitici hem de muayene görevlisi idiler. Ustalar yaptıkları işten ve başkalarını kaliteli iş yapmaları için eğitmekten gurur duyuyorlardı.
14. yüzyılda sanayi devrimi ile endüstriyel sistem doğdu. ABD’de Frederick Taylor, iş planlamasını işçilerin ve nezaretçilerin elinden alıp endüstri mühendisliğine vererek bilimsel yönetimin öncülüğünü yaptı. 20. Yüzyılın başlarında Henry Ford’un montaj hattı üretimi ile işlemler sadeleşti, düşük maliyetle yüksek kaliteli ürünler üretildi. “Muayene şefliği” kadrosu oluşturuldu.
1920 ve 1940 yılları arasında teknolojinin hızlı bir şekilde değişmesiyle Bell Sistem ve Western Elektrik bölümler arası koordinasyon eksikliği ve hatalı ürünler sonucu oluşan sorunları gidermek amacıyla, kalite kontrolünün sağlanması için Muayene Mühendisliği Bölümünü kurdu.
Kalite güvence terimini ilk olarak kullanan Edwards’a göre kalite, yönetimin sorumluluğunda olmalıdır. Kalite işletmenin bütün organizasyonel bölümlerinin planlı ve birbirine bağlı çalışmaları ile oluşur. Bu tanımlama da işletmenin diğer bölüm müdürlükleri düzeyinde bir kalite kontrol müdürünün atanması anlamını taşır.
1924 yılında matematikçi olan Walter Shewhart, seri üretim ortamında kalitenin ekonomik olarak kontrolü için İstatistiksel Kalite Kontrol Kavramını gündeme getirdi.
II. Dünya Savaşı yıllarında, geliştirilen istitatistiki tekniklerle, gelen partilerin kabul veya reddetmenin iyi bir sistem olmadığı inancı gelişmiştir. Bu nedenle asıl önemli olan gelen partilerin hepsinin kabul edilebilir nitelikli olmasıdır. Bunu sağlamak da “kalite güvencesi” olarak ifade edilmiştir. II. Dünya Savaşı bitince kalite kontrolüne olan ilgi azalmaya başladı. İşletmelerin çoğu, kalite kontrolü yalnızca savaş sırasında gerekli olarak algıladılar.
W. Edwards Deming, Japon Bilim Adamları ve Mühendisleri Birliği (Japanese Union of Scentists and Engineers) tarafından konferans vermek üzere Japonya’ya davet edildi. Japonlar Deming’in öğretilerini uyguladılar. Bu arada Japon bilim adamı Kaoru Ishikawa sürekli iyileştirmede kullanılan bir takım teknikler geliştirdi.
Kalite kavramı tüm dünyaya yayılmaya başladı. Dış ticaret Amerika’yı tehdit etmeye başladı. Japon kalitesi her yerde üstünlüğünü kanıtlamıştı. 1980’li yılların başında kalite, kuruluşların tüm fonksiyonlarına girmeye başladı. İşletmeler artık sadece üretime değil sistemin tümüne odaklanmaya başladı.
